Ix-xwejħa, ġara tagħna.

    Fost il-ġirien tat-triq tagħna l-aktar li nammira hi Ċetta, ix-xwejħa armla ta' Żeppi l-iskarpan. Dejjem magħluqa ġewwa, ħlief għal meta toħroġ tixtri l-affarijiet ta' kuljum. 

      Meta toħroġ, dejjem taraha bil-libsa tal-wegħda li ħmaret biż-żmien u bil-ġewlaq safrani li naħseb li wirtitu mingħand l-antenati tagħha. Kull meta tkellimha dejjem b'dik id-daħka fuq fommha u l-ħin kollu tiċċajtha. Niggustaha ħafna meta titkellem b'dak l-aċċent Mqabbi. Dejjem tqum għall-ewwel quddies tal-ġurnata. Din Ċetta għandha għajnejha żoroq, wiċċha safrani u magħdur bl-inkwiet li ġarbet b'żewġha li kien miet fil-gwerra. Wiċċha kollu mkemmex, jixhed l-età tagħha u għalkemm ma tgħidx kemm għandha żmien, naħseb li qorbot it-tmenin.

     Għandha dar antika b'ċeru fdalijiet tal-antik. Ġod-dar għandha ħafna affarijiet tal-fidda u tad-deheb. Id-dar iżżommha xummiema. Ħafna drabi tistedinna għall-Milied u ġieli nistednuha. Tħobb issajjar ħafna u l-ikel tagħha dejjem bnin. Kull meta mmur għandha dejjem tħaddanni magħha  għax tqisni bħala bintha u dejjem wara xi ikla tajba, ma tonqosx xi naqra imbuljuta u xi naqra kafè tajba, kif taf tagħmel hi. Għandha ġnien daqs dinja, fih kull tip ta' pjanti. Għandha wkoll ħafna annimali bħal qtates, klieb, għasafar u ħafna oħrajn. Hi tgħid li din il-familja tagħha. 

    Ċetta għandha binha msiefer u rari jiġi Malta biex iżurha. Iżda dejjem jibgħatilha kartolina b'xi flus u xi ritratti tat-tfal li għandhom xi madwar sebgħa, tmien snin. Ċetta dejjem xtaqet li tmur tara lit-tfal tat-tfal tagħha. Għalkemm m'għandhiex ħafna ħbieb, xorta ssellem lil kull min tara. 

     Ċetta għandha qalbha tad-deheb u dejjem lesta li tgħin lil ħaddieħor bil-mod li tista'. Kemm hi ħelwa Ċetta tagħna! 

Kimberly Spiteri (Form 2.1)
---------------------------------------------------------------------------------------------
     Eżatt faċċata tiegħi, toqgħod mara xwejħa mar-raġel tagħha. Dawn għandhom żewġt itfal kbar. Ix-xwejħa jisimha Ġola. Tħobb ħafna lit-tfal iż-żgħar. 
      Ġola hija qasira ħafna. Hi għandha xagħarha griż u għajnejha blu. Għandha karattru veru ħelu. Dejjem ikollha tbissima fuq wiċċha u taf iddaħħak lin-nies. Tgħidx kemm tħobb tirrakkonta xi stejjer ta' meta kienet għadha żgħira. Il-ħwejjeġ li tkun liebsa dejjem b'kuluri vivaċi. Ir-raġel tagħha wkoll. Bħal ma jgħidu, Alla jxebbaħ qabel ma jlaqqa'. Kull meta joħorġu mid-dar, dejjem ikunu puliti. 
      Ġola tħobb tħit. Għandha talent sabiħ għax hi tagħmel id-dvalji tal-bizzilla biċ-ċombini. Din is-sengħa jagħmluha fl-antik u ma tantx għadek issib minnhom illum il-ġurnata. Allura veru taffaxxinani. Hi tħobb tagħmel il-faċendi. Id-dar tagħha dejjem tkun pulita u kollox ikun f'postu. Għandha qalba tajba u kull meta tarani tistaqsini għandix bżonn xi ħaġa jew tagħtini xi ċikkulata. Tħobb toħroġ timxi għax għadha fuq ruħha. Meta ma jkollhiex x'tagħmel toħroġ barra u toqgħod bilqiegħda tistenna biex jgħaddi xi ħadd ħalli toqgħod tpaċpaċ miegħu. Mhux l-ewwel darba li taqbad tparla ma' xi ħadd li lanqas biss tafu jew tafha. 
      Tħobb ħafna lit-tfal għax tirrispettahom u anki lit-tfal tat-tfal, il-ħin kollu tbushom u tgħannaqhom magħha. Ġola tħobb tisma' r-radju kuljum u tgħid ir-rużarju miegħu. Ir-raġel tagħha jgħidu magħha. Ġola għandha karattru tal-ġenn u tingwalaha ma' kulħadd. Tħobb tgħin u tagħmel dak li tista' għal ħaddieħor. 
      Jien naħseb li kulħadd għandu jkun bħalha u vera nammiraha għal dak kollu li tagħmel. Ma nafx x'nagħmel mingħajrha! 


Marie Claire Scerri (Form 2.2)
---------------------------------------------------------------------------------------------
     Xwejħa grazzjuża li toqgħod ma' ġenbna u għandha sitta u sittin sena; jisimha Maria Dolores. 
      Maria-Dolores għandha xagħarha abjad qottna, qisu silġ li għadu kemm waqa' mit-twieqi tal-ġenna, u maqtugħ qasir. Għajnejha kbar, kannella skuri b'linja ċelesti u madwarhom, li dejjem jagħtu l-emozzjonijiet tagħha ta' dak il-ħin. Tkun qisek qed tidħol ġo fiha permezz t'għajnejha u tara x'inhi tħoss. Għandha xofftejha żgħar, roża skuri, lewn il-frawli u kull darba li tidħak tifforma toqba fuq ħaddejha. Imneħirha dritt u pulit u l-kulur ta' wiċċha lewn id-deheb għax ħaditha x-xemx. Il-ferq ta' xagħarha dejjem tippettnah fuq in-naħa tal-lemin, u tħobb tilbes mill-aqwa kull fejn tmur. Maria Dolores ikollha tbissima fuq wiċċha. Hi mhijiex irqiqa stikka u miskina xi ftit ta' snin ilu taha attakk tal-qalb u allura ma tistax iċċaqlaq idejha tax-xellug.
      Doris (għax hekk ngħajtulha aħna fil-qasir) għandha familja kbira u li tieħu ħsiebha. Għalkemm m'għandhiex tfal u toqgħod waħedha, ġieli t-tfal tat-tfal ta' ħutha jmorru jorqdu għandha u jqattgħu xi żewġt iljieli wara xulxin hemmhekk. Erba' darbiet f'ġimgħa, il-familjari tagħha jmorru jżuruha u ġieli jsajrulha xi dixx imqarrun jew xi borma brodu sħuna, jew anki ġieli xi kejk tal-lewż. Din ix-xwejħa dejjem kuntenta u ma tgergirx, u tagħmel minn kollox biex tferraħ lin-nies. Dejjem tieqaf issellmilna meta tarana, u tixtrilna xi biċċa ċikkulata. Doris dejjem tgħid li qalbha kbira biżżejjed għal kulħadd u tixtieq tgħin lil kull min hu fil-bżonn. 
     Għażilt li nitkellem fuq din ix-xwejħa partikolari għax ilsienha taz-zokkor. Hi vera ġeneruża u twajba u qisha anġlu miexja fuq l-art! 


Liesel Cuschieri (Form 2.3)

Avventura f'dinja oħra.

     Kevin u Maria kienu tewmin u kellhom tlettax-il sena. Ommhom kienet għalliema u missierhom avukat. 

     Darba waħda Kevin u Maria kienu qegħdin jilagħbu fuq il-kompjuter. Meta semgħu ħoss ġej mill-kantina, il-kurżità għelbithom u niżlu biex jaraw x'kien dak il-ħoss. Hekk kif fetħu l-bieb, ġiet tromba tal-arja li ġibdithom 'il ġewwa fid-dlam. Imwerwrin u sturduti sabu ruħhom fi pjazza mdawra b'nies libsin bħal mostri u sħaħar. 

     F'daqqa waħda dehret mara liebsa normali u staqsiethom minn fejn kienu ġew. It-tfal qalulha li kienu minn Malta u staqsewha fejn kienu jinstabu. Il-mara li kien jisimha Mardie u li kienet saħħara qaltilhom li kienu jinstabu f'Martaw. Mardie ħadet lit-tfal id-dar tagħha u spjegatilhom li hi fil-verità kienet zijithom u li ommhom kienet ukoll saħħara, imma għażlet li tmur tgħix fid-dinja tal-umani. Maria u Kevin baqgħu mistagħġba hekk kif skoprew li huma wkoll kienu sħaħar. 

     Iz-zija qaltilhom biex jgħinuha għax kien hemm min ried jeqred id-dinja ta' Martaw. It-tfal aċċettaw. Flimkein maz-zija marru jixtru l-ingredjenti li kellhom bżonn biex jagħmlu t-taħlita maġika. 

     Meta waslu d-dar ħawdu l-ingredjenti ġo borma fuq in-nar u z-zija bdiet tgħid xi kliem maġiku. Meta t-taħlita kesħet, iz-zija qabdet żewġ stikek tal-maġija u tathom lit-tfal. Tefgħat it-taħlita ġol-istikek. Kellhom kollox lest ħlief li jitgħallmu s-sentenza maġika qabel ma jattakka l-għadu. 

     F'daqqa waħda nstema' ħafna twerżiq u għajjat. Tgħid kien wasal l-għadu? It-tfal laħqu tgħallmu kliem maġiku? Irnexxilhom isalva lil Martew? U t-tfal marru lura d-dar tal-ġenituri tagħhom? 

Mattea Maresca (Form 1.1)
---------------------------------------------------------------------------------------------
     Darba minnhom sebaħ jum sabiħ bis-sema ikħal nir. Is-sħab kien qisu numru t'anġli jittajru u l-għasafar ipespsu melodiji sbieħ. Kien jum ta' sħana wkoll u għalhekk Jade u l-familja tagħha marru sal-Miżieb fejn kien hemm it-trankwilità. 
      Il-kuġini ta' Jade kienu kollha żgħar. Jade ma kellhiex aptit tilgħab noli jew dawra-durella għaliex kienet kbira għal dal-logħob. Minflok marret passiġġata. Rat siġra li kienet differenti mill-oħrajn għax kellha forma ta' wiċċ fuqha. Jade resqet lejha, ħadet nifs u nfetaħ il-bieb. Ovvjament Jade daħlet. Rat kullimkien silġ! Kien hemm ukoll xadini bl-ingravajjet u n-nuċċalijiet! Kien hemm bettiegħ mas-siġar, fniek u qtates jixxemxu!
        Min jaf xi bdiet taħseb Jade! F'daqqa waħda ġiet xadina tkellimha bil-lingwa Maltija u b'aċċent Franċiż. Bdiet tgħidilha li Jade qiegħda f'periklu u li trid titlaq minn hemm. Ix-xadina sparixxiet u Jade ma kinitx taf x'ser taqbad tagħmel. Jade qagħdet taħseb fuqha, imbagħad gie iljun b'kuruna fuq rasu u staqsieha x'qed tagħmel fid-dinja tiegħu. Jade spjegatlu kollox iżda l-iljun m'emminiex u ħadha l-ħabs. Il-ħabs kien normali, iżda minflok kollox kien griż u vjola!
       Kienet diġà niżlet ix-xemx u Jade bdiet tinkwieta. Ħarset lejn it-tieqa l-vjola taċ-ċella u rat kokka fuqha. Din il-kokka kellha miktub 'Għaref' fuq moħħha. Il-kokka tagħtha gallettina u qaltilha, "Kulha meta toħroġ. Biex toħroġ tini jdejk!" Jade qabżet u ħadet idha meta f'ħabta u sabta spiċċat barra mill-ħabs. Kielet il-gallettina, għalqet għajnejha, u bla ma taf kif spiċċat quddiem is-siġra fejn bdiet l-avventura. 
      Indunat li l-ħin ma ċċaqlaqx minn meta telqet. Ma qalet 'il ħadd b'din l-avventura. Kollox spiċċa b'wiċċ il-ġid u kompliet il-ħajja normali tagħha. 


Kyra Fenech (Form 1.2)
---------------------------------------------------------------------------------------------
     Lizzie, tifla ħelwa ta' ħdax-il sena, kienet tħobb wisq id-dina tal-fantasija. Kienet dejjem tintilef taqra dawn il-kotba tal-fantasija, tant li kienet qisha tinqata' ġo dinja għaliha. 
     Darba fost l-oħrajn, waqt li Lizzie kienet qiegħda taqra ktieb fuq is-sodda, f'tebqa t'għajn il-kamra mtliet b'dawl qawwi b'lewn ħadrani. Lizzie bdiet tibża' imma ma setatx tiċċaqlaq. F'ħakka t'għajn, Lizzie sabet ruħha ġo post li qatt qabel ma kienet rat bħalu. Quddiemha setgħat tara biss meded t'għelieqi, ġonna u annimali ta' kull sura u forma, imżewqin b'ħafna lwien. 
     Lizzie ħassitha tassew beżgħana u konfuża u kellha aptit tinfexx f'bikja, imma x-xenarju pittoresk li kellha quddiema ġabilha tbissima fuq wiċċha. Lizzie ddeċidiet li tibda timxi bil-mod għax il-kurżità bdiet tagħmel tagħha. Barra minn hekk, Lizzie kellha wkoll sens t'avventura u xtaqet tiskopri fejn kienet qiegħda. Hija u miexja, Lizzie bdiet tara wkoll ħafna annimali b'ħafna forom u kuluri strambi. 
     F'ħabta u sabta, ħareġ aljen żgħir minn ġo dar li kienet magħmula mill-kejkijiet. Lizzie ħadet qatgħa kbira, imma l-aljen beda jkellimha b'ħafna ħlewwa u ġentilezza. L-aljen beda jispjega lil Lizzie li hija kienet ġiet f'dinja tal-fantasija, dinja fejn kollox kien perfett u kulħadd kien jgħix f'armonija ma' xulxin. Lizzie ħassitha ħa ttir bil-ferħ għax dejjem kellha x-xewqa li taħrab mid-dinja reali. Sfortunatament, l-aljen li kien jismu Żigiżgiżu qal lil Lizzie li hi kellha terġa' tirritorna lura lejn id-dinja. Lizzie ma riditx titlaq għax kienet qed tieħu pjaċir. 
     Lizzie reġgħet sabet ruħha f'kamritha u bdiet taħseb fuq il-fatt li ma setatx tifhem dwar għaliex kienet ġrat din il-ġrajja. Hija kienet kuntenta ħafna li kienet għaddiet minn esperjenza bħal din. 


Megan Attard (Form 1.3)

Meta għamilt waħda tinkiteb!

     Mela darba waħda n-nannu u n-nanna ddeċidew li jmorru btala. Għalhekk qabbduni li nkun responsabbli li nieħu ħsieb l-annimali domestiċi li għandhom kif ukoll biex insaqqilhom il-pjanti.
     L-ewwel ġurnata li mort, tmajt lill-qattus sufi, lill-ħut tal-ilma ħelu li kien hemm ġol-vaska ġol-ġnien u lill-għasafar li kien hemm ġol-guva kbira. Saqqejt il-pjanti u kif ukoll naddaft wara l-qattus u l-guva tal-għasafar. Domt nagħmel l-istess ħaġa għal ħamest ijiem,. Kont nieħu gost nagħmlu minn qalbi dan ix-xogħol. Barra minn hekk, in-nannu kien wegħdni rigal mill-isbaħ.
     Fis-sitt ġurnata mort id-dar tan-nanniet bħas-soltu u bqajt dieħla fil-ġnien. Kien hemm skiet perfett u ħassejt xi ħaġa stramba u ndunajt li l-għasafar ma kinux qed jgħannu bħas-soltu. Ħarist lejn il-guva u msarni niżlu f'saqajja. Bqajt b'ħalqi miftuħ beraħ għax l-għasafar ma kinux hemm. Bdejt nogħrok għajnejja u ma ridtx nemmen u qabditni rogħda kbira. Tatni  rasi u bdejt insaqsi lili nnifsi, x'ser nagħmel?
     Probabbli kien tort tiegħi li l-guva m'għalaqthiex sew il-ġurnata ta' qabel. Kemm inkwetajt! Lanqas lill-ġenituri tiegħi m'għidt. Lanqas billejl ma stajt norqod. L-għasafar għan-nannu kienu jfissru ħajtu, kienu l-għaxqa tiegħu u kien iħobb jismagħhom jgħannu. Fil-fatt kien iqatta' ħafna ħin iħares lejn il-kuluri sbieħ tagħhom. Bdejt ngħid, tgħidli qalbi 'addio' r-rigal li wegħdni n-nannu. Ġurnata qabel ma ġew mill-btala n-nanniet, kelli ħsieb li mmur nixtri għaxar għasafar oħra u nitfagħhom ġol-guva u qisu qatt ma kien ġara xejn.
     Iżda bdejt naħseb bejni u bejn ruħi, l-għasafar mhux aħjar jittajru liberi milli jibqgħu magħluqin f'guva? Intom naħseb bħali taħsbuha, hux?


Rebecca Ellul (Form 2.1)
---------------------------------------------------------------------------------------------
     Kien is-Sibt filgħodu meta n-nanna kienet għadha kemm ħarġet mill-isptar. Kemm fraħna li ma kien ġara xejn!
      L-għada, ommi qaltli biex immur nieħu ħsieb lil nannti ma jmurx jagħtiha ħass ħażin! Jien m'għedtx le għax għand in-nanna dejjem ikun hemm xi ħadd li tieħu gost tilgħab miegħu bħall-qattusa, Fifi u l-kelba, Namra. Ommi tatni l-istruzzjonijiet imma bil-ġenn tlaqt niġri barra mill-bieb qisni iljunfant li kien bil-għatx! Fit-triq iltqajt ma' sħabi u stednuni mmur nilgħab magħhom il-bandli imma għidtilhom li kelli mmur s'għand in-nanna. Kif wasalt għand in-nanna, dħalt ġewwa u sibt lin-nanna ġejja tiġri fuqi qisha trid tatini xi aħbar imma riedet tgħannaqni!
     Jiena ħadt pjaċir li rajtha b'saħħitha u fuq tagħha u li l-ħruq ta' ġol-pulmun kien għaddielha! Namra u Fifi kienu qed jiġru wara xulxin bħas-soltu, eżempju: Fifi ħadet il-papoċċ ta' Namra, jew Fifi ħadet l-għadma ta' Namra... dejjem hekk għaddejjin. In-nanna talbitni nitwilha s-srievet u nerfagħhomlha. Ħadet pjaċir li kont qed nagħmel xi ħaġa ta' ġid mhux dejjem nintelaq quddiem it-televixin. Wara li kien lest kollox, in-nanna ntefgħet torqod għax kellha ngħas fuqha! Allavolja nsiet tieħu l-pilloli xorta kienet qed tonħor u tgħeżżeż snienha bħas-soltu. Jiena ftakart fl-istedina tal-bandli mingħand sħabi, ħarist lejn in-nanna u ddeċidejt li mmur sal-bandli. Jien ippjanajt li nerġa' mmur lura lejn id-dar tan-nanna ftit ħin qabel tqum. Dak il-ħin stess tlaqt nimxi mixja lejn il-bandli u bdejt nhewden li mhux se ninqabad, mhux se ninqabad... x'jista' jiġri? Tefa' ta' ġebla 'l bogħod minni rajt lit-tfal  'l sħabi u tgħidx kemm kienu qed jieħdu pjaċir! B'hekk qsamt it-triq bla ma ħarist u f'daqqa waħda nara trakk daqs dinja ġej għal fuqi u sibt ruħi mal-art. Wara ftit nisma' s-sirena tal-ambulanza ġejja u sibt ruħi ġo kamra żgħira. Kif ftaħt għajnejja sibt lin-nanna u ommi bilqiegħda b'wiċċ iffrustrat tat-tnejn li huma! In-nanna qaltli u spjegatli kif Namra u Fifi għamlu miżbla d-dar u li jien kelli nieħu ħsiebhom u mhux immur il-bandli.
     Ommi qaltli li ma kontx se nara televixin għal xahrejn! Dakinhar tgħallimt il-lezzjoni li qatt m'għandi nagħmel il-kontra ta' li jgħiduli! Allavolja ma kien ġrali xejn gravi kont naf li dakinhar kont għamilt waħda tinkiteb!

Sara Marston (Form 2.2)
---------------------------------------------------------------------------------------------
    Kienet ġurnata sajfija f'Awwissu ta' sentejn ilu. Jien kont bil-vaganzi tas-sajf. Kont qiegħda waħdi d-dar għax missieri kien diġà telaq għax-xogħol u ommi kienet marret iżżur lin-nanna għax kienet ma tiflaħx. 

     Qomt f'xit-tmienja u nżilt fil-kċina. Ħadt ftit ħalib u biċċtejn ħobż mixwi. Wara ftit tal-ħin il-qattus mar ħdejn il-bieb tal-bitħa u beda jingħi biex jurini li ried joħroġ. Ftaħtlu l-bieb u ħareġ jiġri , u tela' fuq siġra għolja li għandna f'nofs il-ġnien biex jipprova jaqbad l-għasafar. 

     Wara xi nofs siegħa nisma' lill-qattus jgħajjat u jingħi. Ħriġt niġri fil-ġnien u nara li l-qattus kienet weħlitlu siequ ma' zokk tas-siġra u spiċċa mdendel rasu 'l isfel. Bdejt nixxabbat maz-zokk biex nipprova nilħqu, iżda kien kollu għalxejn għax kien fl-għoli wisq. 

     Mort niġri fil-garaxx biex insib sellum. Jien u għaddejja mill-kuritur nolqot mejda u minn fuqha waqa' vażun li tant kien għal qalb ommi u dan spiċċa f'mitt biċċa. Bqajt ħierġa dritt fil-ġnien. Tlajt fuq is-sellum u bdejt nissara biex nipprova neħles lill-qattus. Fil-pront minn ġewwa nisma' lil ommi tgħajjat. Kienet ġiet lura u sabet il-vażun imkisser mal-art. Bil-qatgħa li ħadt iċċaqlaq is-sellum minn taħti u waqa'.

     Il-qattus niżel jiġri mas-siġra u jien spiċċajt imdendla maz-zokk. Biex infittex ninżel qabel ma tinduna ommi,  tlaqt idejja u bqajt nieżla għal isfel. Tgħidx kemm bdejt inwaħwaħ, għax waqajt fuq pjanta tal-kaktus li kellu missieri u spiċċajt b'idejja t-tnejn mimlijin xewk. 

     Din il-ġurnata qatt m'jien se ninsieha. Kont għamilt waħda tinkiteb u mhux biss imlejt idejja kollha xewk, iżda qlajtha mingħand ommi għax kissirt il-vażun u mingħand missieri għax kissirtlu l-pjanta tal-kaktus! 

Elise Brincat (Form 2.3)